‘Allememaggies’: Waarom jouw leerling meer Bassie is dan Adriaan

door Maarten Brand en Wilbert Teunissen

Een tijdje geleden kreeg een kennis in zijn bedrijf, gedoe met een leerling. De leerling vertoonde echt leerlingengedrag, kwam regelmatig te laat en was daarbij nauwelijks vooruit te branden. Op een dag kreeg die leerling, toen zijn schilderwerk maar niet wilde lukken, zomaar uit het niets een woede-uitbarsting. Zijn kwast vloog door de lucht, creatieve scheldwoorden vlogen in het rond en een deur werd met een flinke ruk dichtgeslagen. Na een uur stond deze leerling weer doodleuk voor zijn neus. En het vreemde was: hij was zich van geen kwaad bewust!

Monstergedrag

Hoe verandert een gewone leerling in een hormonaal monster? Het heeft alles te maken met het puberbrein. Soms hoor je mensen zeggen dat jongeren het gewoon niet begrijpen en zelfs dat jongeren ook niet te begrijpen zijn. Dat kan kloppen want hun hersenen werken (nog) anders. Nog? Is er hoop dan?

Zie het brein als Bassie en Adriaan. De ene helft, Bassie, draait om emoties, gevoelens en impulsen. De andere helft, Adriaan, is de cockpit in het brein. In vaktermen, Adriaan (de prefrontale cortex) heeft een belangrijke rol in het reguleren van emoties, maar Adriaan is nog volop in ontwikkeling. Adriaan is het deel dat Bassie in toom zou moeten houden maar kan dat nog niet efficiënt. Bij volwassenen speelt dit veel minder en juist dát gedeelte van volwassen worden wordt niet altijd begrepen.

Alles is voor Bassie

Wat weinig mensen zich realiseren, is dat deze cockpit (Adriaan) pas rond z’n 25ste volledig verbonden is met de rest van het brein (Bassie). Da’s lastig, maar wel beschouwd is dat heel erg slim bedacht door de natuur. Als je namelijk goed nadenkt over alles wat fout kan gaan, dan neem je nooit risico's. En als je geen risico's neemt, leer je niets.

Dat betekent dat door het onvolgroeide brein, de balans ver te zoeken is en Bassie alle ruimte krijgt. Bassie is tot z’n 25ste levensjaar Adriaan de baas. Dit verklaart het soms vreemde gedrag van leerlingen. Het is dus best raar dat we beslissen dat je op je 18e volwassen bent. Biologisch gezien is het dan nog lang niet zover.

Lekker uitgeslapen

Dit zie je ook terug in het slaappatroon van jongeren. Hoe vaak hoor ik niet dat jongeren vaak te laat komen en 's ochtends niet vooruit te branden zijn? Jij bent zo scherp als een mes 's morgens om half 7 op je werk aanwezig, en daar komt je leerling aansloffen met een donderwolk op het gezicht en een capuchon over het hoofd getrokken. Wen er maar aan: ook dit komt door het puberbrein van jouw leerling.

Het slaapritme van jongeren is anders. Waar bij jou je ogen mogelijk al om 22:00 uur dicht vallen, gebeurt dat bij jongeren pas veel later. Het slaaphormoon melatonine wordt bij jongeren pas vanaf 24:00 uur aangemaakt, voor die tijd zijn ze klaarwakker. Ze worden later moe en gaan later naar bed, maar hebben wel minstens 9 uur slaap nodig om gezond te blijven. Daar komt die behoefte om uit te slapen vandaan. Die biologische klok verschuift geleidelijk met de jaren en pas rond een jaar of 25 wordt vroeg opstaan voor iedereen gemakkelijker. Realiseer je dus dat het voor veel leerlingen geen onwil of demotivatie is: het is écht moeilijk is om uit bed te komen.

Bassie en Adriaan samenbrengen

Jouw leerling kan niet altijd iets doen aan zijn, in jouw ogen, vreemde gedrag. Gelukkig is een leerling niet continu een onvoorspelbare bonk hormonen die briesend over de steiger stampt met een ochtendhumeur. Jongeren zijn eerder 'soms onverwacht volwassen' en 'soms onverwacht onvolwassen' en ze hebben een ander slaappatroon dan ouderen. Die razende emoties (het Bassie-brein) komen plotseling op, maar zijn net zo snel weer verdwenen.

Mijn tips

Maak vooral goede werkafspraken met je leerling zodat het voor jou ook leuk blijft. Heb vertrouwen, het komt altijd goed met je leerling. Verbaas je, zie de humor ervan in en ga vooral de strijd niet aan: je ‘vecht’ tegen de natuur. Ik noem dat een ‘Testosteron timeout’. Het helpt als je die sloffende leerling in de ochtend ook kunt zien als iets positiefs. Het is best een prestatie dat jouw leerling 's ochtends op de werkplek verschijnt en de meeste tijd normaal functioneert.

'Zie je Bassie gaan, dan komt Adriaan er aan'