'Veiligheid doe je… met je vingers'

door Maarten Brand en Wilbert Teunissen

'Veiligheid doe je… met je vingers'

Wat heeft een Japanse hogesnelheidstrein met veiligheid en leerlingen te maken? Ik vertel het je graag. Een bekende filosoof, wiens naam ik even niet paraat heb, zei ooit: “Je moet iets niet door de vingers zien, maar door de vingers LATEN zien.”

Toen ik dit hoorde besteedde ik er niet zoveel aandacht aan, het kwartje viel pas jaren later, toen ik een documentaire zag over conducteurs bij de Japanse Spoorwegen. Ineens dacht ik terug aan het verhaal met die vingers. Het bleek een geweldig inzicht. De kern is: als je zaken wilt aanleren en zeker geen fouten wilt maken dan leer je optimaal door gebruik te maken van de ‘fase van verbaal handelen’.

In Japan rijden zogenaamde Bullet-Trains; hogesnelheidstreinen met een maximumsnelheid van ruim 300 kilometer per uur. Ze rijden strak op schema, vaak tot op de seconde nauwkeurig. Met zo’n strak schema; een paar ton staal op wielen en ongelofelijke snelheden, wil je zo veilig mogelijk werken.

Dat doen de medewerkers de trein onder andere met een slim systeem dat de Japanners ‘Shisa Kanko’ noemen. In het Nederlands vertaald: ‘Met je vinger wijzen en roepen’, en dat is precies wat ze daar doen.

Ze wijzen naar een object, of iets dat ze aan het doen zijn. Vervolgens zeggen ze hardop wat ze waarnemen en doen. Bij de trein kun je dan bijvoorbeeld denken aan een conducteur die het perron aanwijst en hardop vaststelt: ‘Het perron is leeg, de deuren kunnen veilig dicht’. Of: ‘Het spoor is vrij, we kunnen veilig vertrekken’.

Mentale checklist

Het is een soort mentale checklist die je hardop afvinkt bij het uitvoeren van een taak. Op deze manier bevestig je voor jezelf dat je de veiligheidscheck hebt gedaan, tegelijkertijd weet jouw omgeving dat iets op orde is.

Het kan best zijn dat je deze techniek onbewust al zelf gebruikt. Ik gebruik het bijvoorbeeld door iedere keer dat ik van huis vertrek te wijzen en hardop tegen mijzelf te zeggen: “portemonnee mee, sleutels mee, licht uit”. Ik vergeet hierdoor bijna nooit meer iets als ik de deur uitga.

Of, misschien herken je dit…. je wilt een taak gaan uitvoeren en voordat je begint ben je tegen jezelf aan het praten… “dit heb ik nodig, dat heb ik nodig, ik doe eerst dit en dan dat”. Ook dat is een voorbeeld van Shisa Kanko… maar dan intern, in je hoofd.

Checken? Het loont!

Je ziet jezelf al staan bij de bus, wijzend naar alle spullen die je uit je bus hebt gehaald: “St Marc: check; emmer met spons: check; afdekmateriaal: check…. “ Het is een beetje raar, maar het werkt écht! In ieder geval weet je zeker dat je niet om de haverklap naar je bus terug moet om vergeten spullen te gaan halen.

Dat het werkt is zeker een feit: in Japan is het aantal fouten van spoorwegmedewerkers met een ongelofelijke 85% afgenomen. De belangrijkste reden is dat het (aan)wijzen en benoemen onze hersens helpt om bewust van taken te wisselen.

Laat je leerling zo ook eens bewust zijn gereedschap verzamelen, je gaat er echt profijt van hebben. 

Aanwijzen maakt bewust

Veilig werken is een van de belangrijkste punten bij het begeleiden van leerlingen, het is niet voor niets dat Schildersvakopleidingen en OnderhoudNL en arbodiensten hier op blijven hameren. Je werkt met producten die potentieel gevaarlijk zijn, op plekken waar een ongeluk in een klein hoekje zit en met onervaren leerlingen die er niet altijd met hun koppie bij zijn. Daar ben je als begeleider verantwoordelijk voor. Je wilt dus dat het goed gaat.

Neem Shisa Kanko daarom mee bij het begeleiden van jouw leerlingen. Hierdoor laat je je leerlingen hardop nadenken bij wat ze doen. Je laat de leerling, wanneer deze zelfstandig gaat werken, aanwijzen en benoemen waar jullie het over hebben. Zo laat de leerling aan jou en de omgeving zien dat de taak begrepen en afgerond is. Het is voor de leerling ook een bevestiging naar zichzelf; “ik heb deze handelingen onder de knie”. Dat zo aanpakken stimuleert en motiveert je leerling!

Doe het ook zelf als begeleider: bijvoorbeeld bij het werken op hoogte of wanneer je een etiket leest. Zo weten jij én de leerling of deze met het product mag werken en of er PBM’s nodig zijn.

In jouw bedrijf werk je veiliger door samen met de leerling aan te wijzen en te benoemen wat jullie doen. Het verkleint de kans op ongelukken enorm en vergroot het bewustzijn rondom veiligheid.

Zo zie je letterlijk door de vingers wat fout kan gaan.